Mục tiêu của phòng, chống bệnh tăng huyết áp (THA) và đái tháo đường (ĐTĐ) là giảm số người mắc, tăng số người được phát hiện sớm và tăng số người điều trị đạt mục tiêu. Nhưng thực tế hiện nay THA, ĐTĐ vẫn đang là bệnh có tỷ lệ mắc tử vong cao nhất trong các bệnh không lây nhiễm. Còn rất nhiều người mắc bệnh mà chưa được phát hiện; nhiều người bị biến chứng hoặc tai biến rồi thì mới biết mình bị mắc bệnh.
 |
| Kiểm tra huyết áp người cao tuổi trên địa bàn tỉnh (ảnh tư liệu). |
Theo kết quả điều tra quốc gia về một số bệnh không lây nhiễm năm 2015 ở nhóm tuổi từ 18 đến 69 cho thấy tỷ lệ hiện mắc THA là 18,9%, tỷ lệ ĐTĐ là 4,1%. Như vậy, với tổng số hơn 300.000 dân tỉnh Bắc Kạn thì số mắc THA là hơn 39.000 người; số mắc ĐTĐ gần 9.000 người.
Theo báo cáo từ các huyện, thành phố, số người mắc THA, ĐTĐ đang được quản lý của tỉnh đến tháng 12/2020: 16.931 người mắc THA; 2.728 người mắc ĐTĐ. Như vậy, ước số người mắc THA chưa được phát hiện là 22.669 người; số ĐTĐ chưa được phát hiện là 5.872 người.
Tại sao những người đang mắc THA, ĐTĐ chưa được phát hiện?
Những người đang mắc THA, ĐTĐ chưa được phát hiện là do chưa bao giờ khám sức khỏe định kỳ; hoặc có khám sức khỏe định kỳ nhưng không được xét nghiệm đường huyết. Hoặc có thể họ đã được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám bệnh khác phát hiện ra THA, ĐTĐ nhưng cơ sở y tế đó không thống kê, báo cáo.
Các triệu chứng do biến chứng của bệnh THA, ĐTĐ:
Đối với bệnh THA: Có huyết áp tăng với các triệu chứng nhẹ như đau đầu, hoa mắt chóng mặt (do tổn thương động mạch não hay được gọi là thiểu năng tuần hoàn não), nặng hơn là tai biến mạch máu não (xuất huyết não, nhũn não); rối loạn chuyển hóa mỡ máu (một, hai, ba hoặc bốn chỉ số mỡ máu đều tăng), mờ mắt (do tổn thương động mạch đáy mắt); nước tiểu có protein niệu (do tổn thương thận); đau thắt ngực (do tổn thương động mạch vành)…
Đối với bệnh ĐTĐ: Có tăng đường huyết, rối loạn chuyển hóa mỡ máu (một, hai, ba hoặc bốn chỉ số mỡ máu đều tăng), mờ mắt (do tổn thương động mạch đáy mắt); nước tiểu có protein niệu (do tổn thương thận); đau ngực hoặc có đau thắt ngực (do tổn thương động mạch vành); viêm loét bàn chân (do tổn thương mạch máu và dây thần kinh ngoại vi)…
Làm thế nào để những người mắc THA và ĐTĐ chưa phát hiện sẽ được phát hiện?
Cách làm đơn giản, hiệu quả nhất hiện nay là khám sàng lọc.
Đối với phát hiện THA: Cách phát hiện duy nhất là phải tự đo huyết áp. Trong gia đình có người bị THA thì nên mua một máy đo huyết áp điện tử mà ai cũng có thể tự đo được. Máy đo huyết áp điện tử hiện nay đang được sử dụng nhiều tại các cơ sở y tế, có độ chính xác cao. Đo huyết áp tại nhà và thôn, tổ để phát hiện THA chính là sàng lọc bệnh THA. Ngoài ra còn để người bệnh (đang được quản lý điều trị THA) và gia đình tự theo dõi, đánh giá kết quả điều trị trong khoảng giữa thời gian 2 lần khám bệnh định kỳ THA tại cơ sở y tế.
Đối với phát hiện bệnh ĐTĐ: Sử dụng bảng chấm điểm sàng lọc nghi ngờ THA và YTNC của ĐTĐ theo khuyến cáo của Tổ chức y tế thế giới mà ai cũng có thể tự làm, chỉ cần 01 thước dây, một cân bàn đồng hồ. Nếu tổng số điểm ≥6 là có nguy cơ mắc ĐTĐ.
Phát hiện sớm bệnh THA và ĐTĐ không khó. Phát hiện tốt nhất là ngay từ gia đình và thôn, tổ. Mỗi gia đình có điều kiện nên mua một máy đo huyết áp điện tử. Định kỳ hằng năm, mỗi người dân từ 18 tuổi trở lên nên đo chiều cao, cân nặng, vòng eo của mình và tính chỉ số khối cơ thể (BMI). Như vậy gia đình, thôn, tổ sẽ là nơi phát hiện nghi ngờ THA và yếu tố nguy cơ của ĐTĐ. Việc này sẽ đơn giản, thuận tiện, khả thi và rất khoa học nếu mọi người quan tâm đến sức khỏe của bản thân./.
Bs. Nguyễn Thái Hồng- Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh
