Cần chú trọng tiêu chí môi trường trong xây dựng làng nghề

Bắc Kạn đã có hơn 100 sản phẩm nông sản thực phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP. Trong đó, sản phẩm rượu men lá Bằng Phúc và miến dong Côn Minh mang tính đặc trưng nổi tiếng của địa phương, tuy nhiên dù nơi sản xuất khá tập trung nhưng vẫn chưa đủ điều kiện để công nhận làng nghề.

Thực trạng khu vực sản xuất rượu Bằng Phúc và miến dong Côn Minh

Đã từ lâu, thương hiệu rượu men lá Bằng Phúc (Chợ Đồn) và miến dong Côn Minh (Na Rì) đã trở nên nổi tiếng, do vậy sản lượng 2 mặt hàng trên cũng khá lớn. Để triển khai kế hoạch xây dựng làng nghề rượu Bằng Phúc và làng nghề sản xuất miến dong Côn Minh, UBND tỉnh đã tiến hành khảo sát thực trạng khu sản xuất của 2 loại mặt hàng trên.

Tại xã Bằng Phúc, nghề nấu rượu được phổ biến tại 9/9 thôn với 300/626 hộ trực tiếp nấu rượu theo phương pháp truyền thống, thủ công, nhỏ lẻ từ nhiều năm nay, tập trung nhiều nhất ở các thôn: Nà Bay, Nà Pài, Bản Khiếu, Nà Hồng, Bản Chang, Nà Quân. Sản lượng rượu sản xuất đạt 209.130 lít/tháng tương đương hơn 6.000 lít/ngày; số lượng lao động tham gia vào hoạt động nấu rượu là 791 người.

Ngoài ra, 100% các hộ nấu rượu tận dụng bã rượu để chăn nuôi lợn. Trung bình mỗi năm nuôi 3 lứa, với tổng số lượng khoảng 4.911 con/lứa. Trong số hộ nấu rượu có 92/300 hộ có đăng ký kinh doanh, chiếm 30,67%; có 129/300 hộ có Giấy chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm hoặc bản cam kết sản xuất đảm bảo ATVSTP chiếm 43%. Doanh thu từ hoạt động nấu rượu và chăn nuôi lợn của các hộ ước đạt 65 tỷ đồng/năm.

Sản xuất miến dong tại Cơ sở Huấn Liên (xã Côn Minh, Na Rì).
Sản xuất miến dong tại Cơ sở Huấn Liên (xã Côn Minh, Na Rì).

Nghề nấu rượu kết hợp chăn nuôi lợn đã thải ra môi trường một lượng chất thải không nhỏ. Tuy nhiên, việc đảm bảo vệ sinh môi trường còn hạn chế.  Hiện nay, nước thải từ hoạt động nấu rượu được thu gom bằng hệ thống mương rãnh và tự ngấm, tự tiêu; chất thải và nước thải từ hoạt động nuôi lợn chưa được thu gom xử lý triệt để. Mới chỉ có 81/300 hộ có hệ thống bioga chiếm 27%, còn lại các hộ thu gom bằng hố phân để tự tiêu, tự ngấm hoặc phục vụ hoạt động trồng trọt;…

Qua rà soát, đối chiếu với quy định về công nhận Làng nghề, khu vực nấu rượu xã Bằng Phúc đạt 02/03 tiêu chí gồm: Tiêu chí có tối thiểu 20% tổng số hộ trên địa bàn tham gia các hoạt động ngành nghề nông thôn; tiêu chí có ít nhất 02 năm hoạt động liên tục. 01 tiêu chí chưa đạt là: Chưa đáp ứng các điều kiện bảo vệ môi trường làng nghề theo quy định của pháp luật.

Tại xã Côn Minh, có 65/682 hộ làm miến dong, đạt 9,5% tổng số hộ. Hoạt động sản xuất kinh doanh của 65 hộ ổn định 05 năm liên tục. Hiện nay trên địa bàn xã chưa có phương án bảo vệ môi trường, đăng ký môi trường đối với sản phẩm miến dong. Vì vậy, xét theo tiêu chí công nhận Làng nghề, khu vực sản xuất miến dong Côn Minh chỉ đạt 1/3 tiêu chí, do đó không đủ điều kiện công nhận làng nghề. 02 tiêu chí chưa đạt là chưa đủ 20% tổng số hộ sản xuất, kinh doanh và chưa đáp ứng các điều kiện bảo vệ môi trường.

Chủ trương xây dựng Làng nghề với quy mô, trình độ công nghệ cao

Trên cơ sở Nghị định số 52/2018/NĐ-CP về phát triển ngành nghề nông thôn, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 850/QĐ-UBND ngày 13/5/2020 về Kế hoạch phát triển ngành nghề nông thôn giai đoạn 2020-2025 trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. Triển khai thực hiện, ngày 16/9/2022, UBND tỉnh tiếp tục ban hành Kế hoạch 588/KH-UBND về Kế hoạch xây dựng làng nghề rượu Bằng Phúc, huyện Chợ Đồn và làng nghề sản xuất miến Dong Côn Minh, huyện Na Rì năm 2022 - 2023.

Theo đó, xây dựng Làng nghề trên cơ sở chú trọng công tác bảo tồn, khôi phục, phát triển nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống đi đôi với phát triển nghề mới phù hợp với điều kiện từng vùng, từng địa phương; quan tâm phát triển ngành nghề, nghề truyền thống, làng nghề gắn với du lịch nông thôn và bảo vệ môi trường, góp phần quan trọng giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân.

Xây dựng làng nghề với quy mô, trình độ công nghệ ngày càng tiên tiến, gắn với sản phẩm là thế mạnh của địa phương, có giá trị kinh tế cao, giải quyết việc làm và tăng thu nhập cho người dân nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới; khuyến khích, hỗ trợ các chủ thể sản xuất tích cực tham gia Chương trình OCOP. Tạo mô hình làng nghề để tham quan học tập và mở rộng trên địa bàn tỉnh. Xây dựng làng nghề Rượu Bằng Phúc tiến tới gắn với phát triển du lịch cộng đồng và tạo thành chuỗi phát triển du lịch của tỉnh. Xây dựng làng nghề sản xuất miến dong tại cụm thôn (Bản Cào, Bản Cuôn, Nà Làng, Chợ B) tiến tới phát triển trên toàn xã Côn Minh.

Theo đó, chú trọng xây dựng hệ thống thu gom nước thải, thoát nước và xử lý nước thải tập trung bảo đảm yêu cầu về bảo vệ môi trường của làng nghề; xây dựng điểm tập kết, khu xử lý chất thải rắn đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường làng nghề; các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân phải xây dựng phương án, cam kết bảo vệ môi trường làng nghề. Cùng với đó, thành lập tổ chức tự quản, phân công trách nhiệm cho các tổ chức, cá nhân thực hiện bảo vệ môi trường làng nghề theo quy định. Khuyến khích việc xây dựng hương ước, quy ước về bảo vệ môi trường làng nghề.

Ngoài ra, còn phải xây dựng cơ sở hạ tầng cải thiện điều kiện sản xuất và bảo vệ môi trường làng nghề, xây dựng biển chỉ dẫn, quảng cáo, quảng bá, cổng chào; cải tạo, nâng cấp và hoàn thiện cơ sở hạ tầng, tôn tạo cảnh quan không gian làng nghề phục vụ sản xuất gắn với phát triển du lịch; xây dựng các tuyến, điểm và tổ chức hoạt động du lịch, tham quan, trải nghiệm làng nghề…

Để đủ điều kiện công nhận Làng nghề, việc xây dựng Làng nghề nấu rượu Bằng Phúc và miến dong Côn Minh cần phải đáp ứng rất nhiều quy định, trong đó, tiêu chí môi trường cần đặc biệt chú trọng nhằm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, bảo vệ môi trường nông thôn./.

Phan Quý

Xem thêm